Taalfeest Amersfoort in woord en beeld
Verslag van het vijfde Taalfeest op 7 november 2024
Verslag Taalfeest 2024
Opening
Enkele minuten na half acht ging de vijfde editie van het Taalfeest van start. Evenals vorig jaar zijn er ruim honderd belangstellenden op af gekomen: inclusief gasten ongeveer 130 taalliefhebbers. Antoine van Roemburg was de presentator en deed dat weer met veel enthousiasme! Hij nodigde de wethouder van Cultuur, Tyas Bijlholt, uit om het Taalfeest officieel te openen. Daarna gaf hij het podium aan de stadsdichter van Amersfoort, Tanja ter Brake. In haar inleiding benoemde ze het belang van taal (eigenlijk: diverse talen) om verbinding tussen mensen en culturen te maken. Daar sloot haar gedicht ‘De Ander’ heel goed bij aan. Ze presenteerde dit eigen werk met veel passie en (hoewel een lang gedicht) geheel uit het hoofd. Daarna gaf ze enkele van haar cursisten de gelegenheid om eigen werk voor te lezen. Boeiend en soms ook ontroerend! Het ging om zogenoemde ‘NT1-ers’ aan wie ze schrijflessen heeft gegeven in een project voorafgaand aan het Taalfeest. Met deze cursisten heeft ze in de eerste ronde workshops verder gewerkt aan schrijven van teksten en evalueren van het optreden voor publiek.
Taal aan de wandel
In deze workshop liet Yoïn van Spijk zien hoe de Nederlandse taal geëvolueerd is vanaf voor de jaartelling tot nu. Aan de hand van één zin maakten de deelnemers een omgekeerde reis door de tijd, via het Middelnederlands van rond 1300, het Oudnederlands van rond 900, het Protowestgermaans van rond 400 en het Protogermaans van rond 500 v. C.
Bij elk tijdsvak stond Yoïn uitgebreid stil bij de zin, en maakte hij inzichtelijk hoe taalkundigen oude talen kunnen reconstrueren als daar geen geluidsbronnen of geschreven voorbeelden van zijn.
De opzet van de workshop was een mooie mix van luisteren/kijken en zelf analyseren. Ook was er ruime aandacht om de uitspraak van de zinnen uit te proberen. Inzichtelijk en verhelderend, vonden deelnemers achteraf. En zoals bij elke goede workshop riep ook deze weer nieuwe vragen op. Yoïn van Spijk had nog een avond lang vragen kunnen beantwoorden en heeft zijn taal-enthousiasme met gemak overgebracht op de deelnemers.
Taalergernissen
Aan het aantal deelnemers van de twee workshops af te leiden ergeren zich heel wat mensen aan andermans taalgebruik.
Taalkundige Astrid Wijnands inventariseerde eerst de allergrootste taalergernissen van de deelnemers aan haar workshops. Daar kwamen de vingers bij bosjes omhoog! Onbetwist bovenaan kwam in beide sessies het verkeerde gebruik van het persoonlijk voornaamwoord ‘hun’.
In hoog tempo zette zij vervolgens uiteen waardoor ieders taalgebruik gevormd wordt: de taalnorm (de taal zoals voorgeschreven), de taalwerkelijkheid (de taal zoals je die om je heen hoort) en het taalgevoel (je eigen gevoel of intuïtie bij het taalgebruik). Hoewel taalkundigen vanaf de Renaissance ons Nederlands aan regels hebben gebonden, ligt taal niet vast maar verandert voortdurend.
Tenslotte bogen de deelnemers zich enthousiast over een zin met het persoonlijk voornaamwoord ‘hun’. De vraag was natuurlijk: Is ‘hun’ hier goed gebruikt? In beide workshops ging het overgrote deel van de deelnemers in de fout. En daarmee werd hun duidelijk dat zich aan andermans taalgebruik ergerende mensen zelf ook weleens de plank misslaan.
Het laatste advies van Astrid Wijnands was dan ook: Erger u niet, verwonder u slechts.
Het was een boeiende en informatieve workshop die gelukkig onze taalergernissen wist te relativeren. Gebruikte bronnen
Creatief schrijven met Loesje
Prima op tijd begonnen met 15 deelnemers. Materiaal lag klaar en na een korte introductie vertelde Thijmen de opdracht. Op een leeg A4’tje stond een onderwerp omschreven en de deelnemers mochten op basis van een instructievel hun eigen tekst maken. Zodra ze daarmee klaar waren moesten ze het bladje naar links doorgeven en ze ontvingen van de andere kant dan ook weer een blaadje met daarop een ‘verse Loesje-tekst’ op een ander onderwerp. Naarmate de tijd en het schrijven vorderde stonden er natuurlijk meer teksten op.
Tijdens het schrijven verschenen op de gezichten van de deelnemers steeds meer glimlachen. Ze hadden er veel plezier in.
Na ongeveer 25 minuten stopte Thijmen het schrijven en kregen ze de opdracht de leukste tekst(en) op het blaadje te omcirkelen. Daarna weer doorgeven en toen alle blaadje rond waren geweest werden de leukste teksten voorgelezen.
Zeer geanimeerd en erg fraaie resultaten.
Knap van Thijmen om in zo’n korte tijd groot enthousiasme en resultaat te krijgen.
Liedteksten schrijven
Diggy Dex gaf in Lokaal Het Palet twee workshops ‘Liedteksten schrijven’, die beide bezocht werden door 25 deelnemers.
Hij startte met een tekst uit zijn tweede boek ‘Losse Krabbels’:
De geboorte van een kind
Een ondraaglijk verdriet
Het suizen van de wind
Alles is een lied
Vaak krijgt hij de vraag: ‘Waar haal je je inspiratie vandaan?’ Antwoord: ‘Uit alles’. Hij had het echter ook over de structuur van teksten met couplet, refrein en brug. En muziek speelt bij hem een grote rol.
Schrijftips: a. Hou het bij jezelf. Het persoonlijke is altijd universeel/herkenbaar. b. Schrijf op wat je concreet doet en c. Luister en lees veel.
Dan kwam de liedschrijfopdracht. Keuze uit twee thema’s: a. Wat zou je doen als je nog maar één dag te leven had? En b. Hoe ziet je ideale avond eruit? De deelnemers gingen 10 minuten aan de slag en tot slot werden de verbluffende resultaten uitgewisseld.
Laaggeletterdheid in het dagelijks leven
Workshop Jos Niels
Op indringende wijze en ook met een dosis humor – hij is een rasverteller- vertelde Jos hoe het is gekomen dat hij niet leerde lezen en schrijven op de lagere school. Door een ongeluk miste hij de lesstof en hij zou thuis wel bijgespijkerd worden. Helaas lukte dit niet.
Nadat hij de tuinbouwschool had afgerond ging hij werken. Maar telkens als hij bij een baas iets moest schrijven merkte hij met schaamte dat hij dat niet kon en nam dan ontslag. Ten einde raad begon hij een bloemenzaak met aan zijn zijde zijn vrouw die wel kon lezen en schrijven. Zij was zijn engel. Jos bleek zoals elke laaggeletterde zeer creatief in het verbergen van zijn handicap en had elke keer wel een smoesje om niet te hoeven schrijven. Hij ontdekte dat mensen hem wel wilden helpen bij het leren lezen en schrijven. En zo ging hij op zijn vijftigste naar school, omdat hij niet verder wilde leven met deze schaamte.
Nu is hij ambassadeur voor de organisatie ABC en brengt het onderwerp laaggeletterdheid onder de aandacht van organisaties, bedrijven en de politiek. Zo is hij een bekende Nederlander geworden.
Weten wij dat 1 op de 9 mensen in Nederland laaggeletterd is? Dus probeer mensen die laaggeletterd zijn te stimuleren om naar school te gaan. Als we dat doen, is het doel van Jos bereikt
Slotquiz
Het Taalfeest 2024 sloot af met een Taalquiz van Antoine van Roemburg en Theo Danes. De bezoekers vormden drie groepen met twee ‘leiders’. Groep 1 Jeroen en Jan, groep 2 Loes en Saskia en groep 3 Ben en Jeroen. Elke groep mocht overleggen over het antwoord. Er waren zeven rondes.
De eerste ronde was het raden van collages die boektitels herbergen. Het ging om titels van literaire werken, zoals ‘Lucifer’ en ‘Roos van vlees’. Ronde twee ging over Beeldraadsels Onderwijs, zoals ‘brugpiepers’ en ‘lokaal’. Ronde drie: bijnamen van voorwerpen, zoals ‘De Snoek’ en ‘bordeelsluiper’. Vervolgens kwamen er ‘Visuele verzen’ en Geografische bepalingen bij eetbare producten: ‘Arnhemse meisjes’ en ‘Zeeuwse bolussen’. Theo toonde hierna ‘Leestekenverzen’ (apenstaartje en ampersand) en sloot af met topografieverzen (‘ze kopen hagen’). ‘De Topo’ is bedacht door dichter Peter Knipmeijer.
Aanstekelijk was de enthousiaste presentatie van Antoine en Theo en de grote betrokkenheid en taalopwinding van de deelnemers. Alle quizwinnaars ontvingen eeuwige taalroem. Deze finale was uitermate feestelijk.
Enkele minuten na half acht ging de vijfde editie van het Taalfeest van start. Evenals vorig jaar zijn er ruim honderd belangstellenden op af gekomen: inclusief gasten ongeveer 130 taalliefhebbers. Antoine van Roemburg was de presentator en deed dat weer met veel enthousiasme! Hij nodigde de wethouder van Cultuur, Tyas Bijlholt, uit om het Taalfeest officieel te openen. Daarna gaf hij het podium aan de stadsdichter van Amersfoort, Tanja ter Brake. In haar inleiding benoemde ze het belang van taal (eigenlijk: diverse talen) om verbinding tussen mensen en culturen te maken. Daar sloot haar gedicht ‘De Ander’ heel goed bij aan. Ze presenteerde dit eigen werk met veel passie en (hoewel een lang gedicht) geheel uit het hoofd. Daarna gaf ze enkele van haar cursisten de gelegenheid om eigen werk voor te lezen. Boeiend en soms ook ontroerend! Het ging om zogenoemde ‘NT1-ers’ aan wie ze schrijflessen heeft gegeven in een project voorafgaand aan het Taalfeest. Met deze cursisten heeft ze in de eerste ronde workshops verder gewerkt aan schrijven van teksten en evalueren van het optreden voor publiek.
Taal aan de wandel
In deze workshop liet Yoïn van Spijk zien hoe de Nederlandse taal geëvolueerd is vanaf voor de jaartelling tot nu. Aan de hand van één zin maakten de deelnemers een omgekeerde reis door de tijd, via het Middelnederlands van rond 1300, het Oudnederlands van rond 900, het Protowestgermaans van rond 400 en het Protogermaans van rond 500 v. C.
Bij elk tijdsvak stond Yoïn uitgebreid stil bij de zin, en maakte hij inzichtelijk hoe taalkundigen oude talen kunnen reconstrueren als daar geen geluidsbronnen of geschreven voorbeelden van zijn.
De opzet van de workshop was een mooie mix van luisteren/kijken en zelf analyseren. Ook was er ruime aandacht om de uitspraak van de zinnen uit te proberen. Inzichtelijk en verhelderend, vonden deelnemers achteraf. En zoals bij elke goede workshop riep ook deze weer nieuwe vragen op. Yoïn van Spijk had nog een avond lang vragen kunnen beantwoorden en heeft zijn taal-enthousiasme met gemak overgebracht op de deelnemers.
Taalergernissen
Aan het aantal deelnemers van de twee workshops af te leiden ergeren zich heel wat mensen aan andermans taalgebruik.
Taalkundige Astrid Wijnands inventariseerde eerst de allergrootste taalergernissen van de deelnemers aan haar workshops. Daar kwamen de vingers bij bosjes omhoog! Onbetwist bovenaan kwam in beide sessies het verkeerde gebruik van het persoonlijk voornaamwoord ‘hun’.
In hoog tempo zette zij vervolgens uiteen waardoor ieders taalgebruik gevormd wordt: de taalnorm (de taal zoals voorgeschreven), de taalwerkelijkheid (de taal zoals je die om je heen hoort) en het taalgevoel (je eigen gevoel of intuïtie bij het taalgebruik). Hoewel taalkundigen vanaf de Renaissance ons Nederlands aan regels hebben gebonden, ligt taal niet vast maar verandert voortdurend.
Tenslotte bogen de deelnemers zich enthousiast over een zin met het persoonlijk voornaamwoord ‘hun’. De vraag was natuurlijk: Is ‘hun’ hier goed gebruikt? In beide workshops ging het overgrote deel van de deelnemers in de fout. En daarmee werd hun duidelijk dat zich aan andermans taalgebruik ergerende mensen zelf ook weleens de plank misslaan.
Het laatste advies van Astrid Wijnands was dan ook: Erger u niet, verwonder u slechts.
Het was een boeiende en informatieve workshop die gelukkig onze taalergernissen wist te relativeren. Gebruikte bronnen
Creatief schrijven met Loesje
Prima op tijd begonnen met 15 deelnemers. Materiaal lag klaar en na een korte introductie vertelde Thijmen de opdracht. Op een leeg A4’tje stond een onderwerp omschreven en de deelnemers mochten op basis van een instructievel hun eigen tekst maken. Zodra ze daarmee klaar waren moesten ze het bladje naar links doorgeven en ze ontvingen van de andere kant dan ook weer een blaadje met daarop een ‘verse Loesje-tekst’ op een ander onderwerp. Naarmate de tijd en het schrijven vorderde stonden er natuurlijk meer teksten op.
Tijdens het schrijven verschenen op de gezichten van de deelnemers steeds meer glimlachen. Ze hadden er veel plezier in.
Na ongeveer 25 minuten stopte Thijmen het schrijven en kregen ze de opdracht de leukste tekst(en) op het blaadje te omcirkelen. Daarna weer doorgeven en toen alle blaadje rond waren geweest werden de leukste teksten voorgelezen.
Zeer geanimeerd en erg fraaie resultaten.
Knap van Thijmen om in zo’n korte tijd groot enthousiasme en resultaat te krijgen.
Liedteksten schrijven
Diggy Dex gaf in Lokaal Het Palet twee workshops ‘Liedteksten schrijven’, die beide bezocht werden door 25 deelnemers.
Hij startte met een tekst uit zijn tweede boek ‘Losse Krabbels’:
De geboorte van een kind
Een ondraaglijk verdriet
Het suizen van de wind
Alles is een lied
Vaak krijgt hij de vraag: ‘Waar haal je je inspiratie vandaan?’ Antwoord: ‘Uit alles’. Hij had het echter ook over de structuur van teksten met couplet, refrein en brug. En muziek speelt bij hem een grote rol.
Schrijftips: a. Hou het bij jezelf. Het persoonlijke is altijd universeel/herkenbaar. b. Schrijf op wat je concreet doet en c. Luister en lees veel.
Dan kwam de liedschrijfopdracht. Keuze uit twee thema’s: a. Wat zou je doen als je nog maar één dag te leven had? En b. Hoe ziet je ideale avond eruit? De deelnemers gingen 10 minuten aan de slag en tot slot werden de verbluffende resultaten uitgewisseld.
Laaggeletterdheid in het dagelijks leven
Workshop Jos Niels
Op indringende wijze en ook met een dosis humor – hij is een rasverteller- vertelde Jos hoe het is gekomen dat hij niet leerde lezen en schrijven op de lagere school. Door een ongeluk miste hij de lesstof en hij zou thuis wel bijgespijkerd worden. Helaas lukte dit niet.
Nadat hij de tuinbouwschool had afgerond ging hij werken. Maar telkens als hij bij een baas iets moest schrijven merkte hij met schaamte dat hij dat niet kon en nam dan ontslag. Ten einde raad begon hij een bloemenzaak met aan zijn zijde zijn vrouw die wel kon lezen en schrijven. Zij was zijn engel. Jos bleek zoals elke laaggeletterde zeer creatief in het verbergen van zijn handicap en had elke keer wel een smoesje om niet te hoeven schrijven. Hij ontdekte dat mensen hem wel wilden helpen bij het leren lezen en schrijven. En zo ging hij op zijn vijftigste naar school, omdat hij niet verder wilde leven met deze schaamte.
Nu is hij ambassadeur voor de organisatie ABC en brengt het onderwerp laaggeletterdheid onder de aandacht van organisaties, bedrijven en de politiek. Zo is hij een bekende Nederlander geworden.
Weten wij dat 1 op de 9 mensen in Nederland laaggeletterd is? Dus probeer mensen die laaggeletterd zijn te stimuleren om naar school te gaan. Als we dat doen, is het doel van Jos bereikt
Slotquiz
Het Taalfeest 2024 sloot af met een Taalquiz van Antoine van Roemburg en Theo Danes. De bezoekers vormden drie groepen met twee ‘leiders’. Groep 1 Jeroen en Jan, groep 2 Loes en Saskia en groep 3 Ben en Jeroen. Elke groep mocht overleggen over het antwoord. Er waren zeven rondes.
De eerste ronde was het raden van collages die boektitels herbergen. Het ging om titels van literaire werken, zoals ‘Lucifer’ en ‘Roos van vlees’. Ronde twee ging over Beeldraadsels Onderwijs, zoals ‘brugpiepers’ en ‘lokaal’. Ronde drie: bijnamen van voorwerpen, zoals ‘De Snoek’ en ‘bordeelsluiper’. Vervolgens kwamen er ‘Visuele verzen’ en Geografische bepalingen bij eetbare producten: ‘Arnhemse meisjes’ en ‘Zeeuwse bolussen’. Theo toonde hierna ‘Leestekenverzen’ (apenstaartje en ampersand) en sloot af met topografieverzen (‘ze kopen hagen’). ‘De Topo’ is bedacht door dichter Peter Knipmeijer.
Aanstekelijk was de enthousiaste presentatie van Antoine en Theo en de grote betrokkenheid en taalopwinding van de deelnemers. Alle quizwinnaars ontvingen eeuwige taalroem. Deze finale was uitermate feestelijk.
Verslag Taalfeest 2023
De vierde editie van het Taalfeest is goed bezocht. Bijna 130 bezoekers hebben genoten van een zeer divers programma. We geven een indruk van de verschillende programma-onderdelen.
De Taalpubquiz
In het KadECafé verzamelden zich op het Taalfeest maar liefst 28 enthousiastelingen voor de vierde editie van de Taalpubquiz.
Wie alleen kwam werd van harte uitgenodigd zich te voegen bij een van de negen teams.
Na de oude vertrouwde dicteezin passeerden allerlei taalkundige onderwerpen de revue. De deelnemers bogen zich onder andere over cryptogram en anagram, over spreekwoorden en zinsbouwfouten, aardrijkskundige namen en zelfs wat paleografie. In een bijzonder gezellige sfeer zette iedereen zich aan deze uitdagende maar vooral ook leuke taak.
Vol goede moed en met het broodnodige overleg worstelde men zich door de opdrachten. Uiteindelijk won een team dat ter plekke was samengesteld en het deed dit met overtuigende scores. Voor de drie winnaars was er natuurlijk de bekende Taalfeesttaart, die dik verdiend was!
Diggy Dex/Koen Jansen
Diggy Dex is zanger/rapper. Hij schrijft al zijn teksten zelf.
In 2019 verscheen zijn eerste tekstbundel ‘Taalkunstenaars Diggy Dex’ en in februari 2024 komt zijn tweede liedtekstbundel ‘Losse Krabbels’ uit. Diggy Dex vroeg geen geld voor dit interview/optreden. Hij zei: “Stort mijn honorarium maar terug in de kassa voor het volgende Taalfeest.”
Het interview verliep goed en was uiterst interessant. Diggy Dex heeft vier van zijn lied-/rapteksten voorgedragen, onder andere ‘Slaap Lekker’ dat hij samen met de Vlaamse zangeres Eva de Roovere schreef op basis van haar liefdeslied ‘Fantastig toch’ (geen taalfout, samenvoeging van fantastisch en lastig). Zij scoorden hiermee een hit in Nederland en België, nr. 2 in de Single Top 100. Ook droeg Diggy Dex de tekst voor die hij schreef over de dood van zijn vader: ‘Vaders Zoon’. Ook presenteerde hij zijn ode aan Amersfoort: ‘Mijn Stad’.
Diggy Dex vertelde zeer openhartig en ontwapenend over hoe zijn teksten tot stand komen (hij heeft altijd een dictafoon bij de hand voor spontane ingevingen), het schrijfproces (feedback van bandleden) en zijn inspiratiebronnen (‘Je moet ook goed naar gesprekken achter je luisteren’).
Ook beantwoordde hij welwillend vragen uit het publiek. Bijna 30 personen bezochten het interview. Ook de moeder van Koen Jansen zat in de zaal. Koen liet weten dat hij het een mooi gesprek had gevonden.
Lidewijde Paris
Lidewijde stelde zich aan de 30 aanwezigen voor en ging meteen de diepte in met haar presentatie ‘Literatuur in een verander(en)de wereld’.
Zij liet een tekst lezen over de kwalijke invloed van de boekdrukkunst op het maatschappelijk leven en vroeg ons deze tekst in de tijd te plaatsen. Dus eigenlijk was in die 19e eeuw al de angst voor fake-news.
Daarna schetste zij aan de hand van Gustav Flaubert’s ‘Madame Bovary’ (1857) de wereld van de 19e eeuw en hoe er toen tegen dat werk aan werd gekeken. Voor de meesten onder de 30 luisteraars ging er letterlijk een wereld open. Concreet: als je de tijd en de wereld van toen kent, begrijp je beter wat de auteur wil zeggen.
Dat geldt voor alle literatuur. In vogelvlucht passeerden: ‘De hut van oom Tom’, ‘1984’, ‘Max Havelaar’.
Ook kwamen vertaalproblemen aan de orde zoals: is een “white man” een witte man of een blanke. Moeten vertaalde Roald Dahl’s worden aangepast aan onze tijd?
In een rap tempo heeft Lidewijde velen aan het denken gezet en enkele boeken zullen zeker met nieuwe ogen gelezen worden.
Vivien Waszink
Een workshop over veranderd taalgebruik o.l.v. Vivien Waszink (taalkundige, lexicograaf en schrijver).
Nadat Vivien welkom is geheten en ook alle bezoekers (40) behandelde Vivien in soepele vaart de inhoud van haar boek ‘’Dat mag je (ook niet meer) zeggen. (2022). Door vragen uit het publiek ontstond er een levendig gesprek.
Mannetje (m/v/x) gezocht. Is het directeur of directrice? Over genderneutraal gebruik? Wat is genderneutraal en gender?
Cisgender sapioseksuelen: gender en geaardheid. Als het over iemands gender gaat, gaat het vaak ook over iemands geaardheid, hoewel dit twee verschillende dingen zijn.
Woorden voor mensen die dingen doen.
Vrouwen worden/werden anders geduid in taal dan mannen. Zo kun je beter menskracht gebruiken dan mankracht. Nieuwe woorden ontstaan er bijvoorbeeld voor mannen zoals mansplaining.
Denk niet zwart, denk niet wit.
Het n-woord. Vivien vertelde de historische betekenis van het woord negro vandaan komt: aan het begin van de zeventiende eeuw werd het overgenomen uit het Spaans of Portugees. Het betekende in die taal een zelfstandig naamwoord: zwarte persoon; zwarte Afrikaan, maar ook zwarte slaaf. En zo is het in de achttiende eeuw ook overgenomen in het Nederlands.
Allochtonen, medelanders en mensen met een migratieachtergrond.
Veranderd taalgebruik zien we ook in deze woordenreeks. Daar waar het gaat om de ander anders te benoemen.
Tot slot: Van ‘dat mag je ook al niet meer zeggen’ naar ‘dat mag je ook zeggen’. Nieuw of anders is niet altijd eng of stom. Geen woordverbod, maar verandering van perspectief.
Conclusie: Taal leeft!
Marc van Oostendorp
Met ongeveer 15 deelnemers was deze workshop zeer geslaagd. Erg leuk was, dat onder de aanwezigen zelf veel dialectsprekers waren. Marc was een enthousiasmerende verteller die graag op vragen van deelnemers inging; er was dan ook veel interactie. Zo gingen er vragen over wanneer we kunnen spreken van een taal of van een dialect, en liet Marc weten niet bang te zijn dat dialecten ooit zullen verdwijnen. Ze zijn immers een onderdeel van onze identiteit.
De dialectenquiz zorgde voor hilariteit en verbazing, en gaf meer inzicht in hoe dialecten met elkaar verbonden zijn. Aan het einde van de workshop bleek dat we nog rustig drie kwartier hadden kunnen doorpraten, maar de tijd was al op. Een mooie en waardevolle aanvulling op het Taalfeest-programma!
Pauze
Fay Lovsky en Laurens Joënsen
Het Taalfeest werd afgesloten met een eclatant optreden van de vermaarde zangeres Fay Lovsky met gitarist Laurens Joënsen. Zij traden ruim drie kwartier op met liedjes die alle een eerbetoon vormden aan de Nederlandse taal. Meeslepende muziek, originele teksten en betoverende zang. Fay Lovsky is een multi-instrumentaliste; zelfs de zingende zaag kent geen geheimen voor haar. Zij zong speelse en cabareteske liedjes, zowel van haar eigen album Eigen Weg als van bijvoorbeeld Drs. P (Goed Nieuws). Ook Laurens Joënsen zong enkele Nederlandse liedjes, bespeelde diverse instrumenten en bleek een uitermate komisch talent te zijn.
Fay Lovsky schreef over dit optreden in de grote bibliotheek: ‘Was een ervaring daar in uw schone zaal met die mooie oplopende bureeltjes met lampjes, wat een schitterend gezicht.’ Ja, een prachtig decor voor een sprankelende voorstelling.
Opening
Wethouder Nadya Aboyaakoub-Akkouh opende het vierde Taalfeest met een grandioze toespraak, die een van de hoogtepunten van de avond was. Zij benadrukte het belang van taal in onze cultuur en reageerde ad rem toen zij voor haar speech een roos kreeg met het cellofaan er nog omheen; dat plastic moest er onmiddellijk af.
Na de wethouder trad Stadsdichter Twan Vet op. Hij begon met het gedicht November van J.C. Bloem, dat hij speciaal voor deze avond op muziek had gezet: ‘Altijd November, altijd regen, Altijd dit lege hart, altijd’. Poëzie-liefhebbers weten dat Bloem tussen 1905 en 1915 in de Regentesselaan 6 in Amersfoort woonde. Na het lied droeg Twan Vet twee gedichten voor. Het eerste gedicht ‘Thuiskomst’ sloot mooi aan bij het feit dat Amersfoort uitgeroepen was tot Beste stad van Europa.
Het tweede gedicht ‘Opheffing’ was een gelegenheidswerk dat hij schreef als afscheid van zijn Stadsdichterschap: ‘Straks doet de woordenman het rolluik naar beneden’.
Antoine van Roemburg was weer de enthousiaste en professionele ceremoniemeester van het
Taalfeest. Als geen ander weet hij elk jaar een feestelijke sfeer te creëren en alert te improviseren.
De Taalpubquiz
In het KadECafé verzamelden zich op het Taalfeest maar liefst 28 enthousiastelingen voor de vierde editie van de Taalpubquiz.
Wie alleen kwam werd van harte uitgenodigd zich te voegen bij een van de negen teams.
Na de oude vertrouwde dicteezin passeerden allerlei taalkundige onderwerpen de revue. De deelnemers bogen zich onder andere over cryptogram en anagram, over spreekwoorden en zinsbouwfouten, aardrijkskundige namen en zelfs wat paleografie. In een bijzonder gezellige sfeer zette iedereen zich aan deze uitdagende maar vooral ook leuke taak.
Vol goede moed en met het broodnodige overleg worstelde men zich door de opdrachten. Uiteindelijk won een team dat ter plekke was samengesteld en het deed dit met overtuigende scores. Voor de drie winnaars was er natuurlijk de bekende Taalfeesttaart, die dik verdiend was!
Diggy Dex/Koen Jansen
Diggy Dex is zanger/rapper. Hij schrijft al zijn teksten zelf.
In 2019 verscheen zijn eerste tekstbundel ‘Taalkunstenaars Diggy Dex’ en in februari 2024 komt zijn tweede liedtekstbundel ‘Losse Krabbels’ uit. Diggy Dex vroeg geen geld voor dit interview/optreden. Hij zei: “Stort mijn honorarium maar terug in de kassa voor het volgende Taalfeest.”
Het interview verliep goed en was uiterst interessant. Diggy Dex heeft vier van zijn lied-/rapteksten voorgedragen, onder andere ‘Slaap Lekker’ dat hij samen met de Vlaamse zangeres Eva de Roovere schreef op basis van haar liefdeslied ‘Fantastig toch’ (geen taalfout, samenvoeging van fantastisch en lastig). Zij scoorden hiermee een hit in Nederland en België, nr. 2 in de Single Top 100. Ook droeg Diggy Dex de tekst voor die hij schreef over de dood van zijn vader: ‘Vaders Zoon’. Ook presenteerde hij zijn ode aan Amersfoort: ‘Mijn Stad’.
Diggy Dex vertelde zeer openhartig en ontwapenend over hoe zijn teksten tot stand komen (hij heeft altijd een dictafoon bij de hand voor spontane ingevingen), het schrijfproces (feedback van bandleden) en zijn inspiratiebronnen (‘Je moet ook goed naar gesprekken achter je luisteren’).
Ook beantwoordde hij welwillend vragen uit het publiek. Bijna 30 personen bezochten het interview. Ook de moeder van Koen Jansen zat in de zaal. Koen liet weten dat hij het een mooi gesprek had gevonden.
Lidewijde Paris
Lidewijde stelde zich aan de 30 aanwezigen voor en ging meteen de diepte in met haar presentatie ‘Literatuur in een verander(en)de wereld’.
Zij liet een tekst lezen over de kwalijke invloed van de boekdrukkunst op het maatschappelijk leven en vroeg ons deze tekst in de tijd te plaatsen. Dus eigenlijk was in die 19e eeuw al de angst voor fake-news.
Daarna schetste zij aan de hand van Gustav Flaubert’s ‘Madame Bovary’ (1857) de wereld van de 19e eeuw en hoe er toen tegen dat werk aan werd gekeken. Voor de meesten onder de 30 luisteraars ging er letterlijk een wereld open. Concreet: als je de tijd en de wereld van toen kent, begrijp je beter wat de auteur wil zeggen.
Dat geldt voor alle literatuur. In vogelvlucht passeerden: ‘De hut van oom Tom’, ‘1984’, ‘Max Havelaar’.
Ook kwamen vertaalproblemen aan de orde zoals: is een “white man” een witte man of een blanke. Moeten vertaalde Roald Dahl’s worden aangepast aan onze tijd?
In een rap tempo heeft Lidewijde velen aan het denken gezet en enkele boeken zullen zeker met nieuwe ogen gelezen worden.
Vivien Waszink
Een workshop over veranderd taalgebruik o.l.v. Vivien Waszink (taalkundige, lexicograaf en schrijver).
Nadat Vivien welkom is geheten en ook alle bezoekers (40) behandelde Vivien in soepele vaart de inhoud van haar boek ‘’Dat mag je (ook niet meer) zeggen. (2022). Door vragen uit het publiek ontstond er een levendig gesprek.
Mannetje (m/v/x) gezocht. Is het directeur of directrice? Over genderneutraal gebruik? Wat is genderneutraal en gender?
Cisgender sapioseksuelen: gender en geaardheid. Als het over iemands gender gaat, gaat het vaak ook over iemands geaardheid, hoewel dit twee verschillende dingen zijn.
Woorden voor mensen die dingen doen.
Vrouwen worden/werden anders geduid in taal dan mannen. Zo kun je beter menskracht gebruiken dan mankracht. Nieuwe woorden ontstaan er bijvoorbeeld voor mannen zoals mansplaining.
Denk niet zwart, denk niet wit.
Het n-woord. Vivien vertelde de historische betekenis van het woord negro vandaan komt: aan het begin van de zeventiende eeuw werd het overgenomen uit het Spaans of Portugees. Het betekende in die taal een zelfstandig naamwoord: zwarte persoon; zwarte Afrikaan, maar ook zwarte slaaf. En zo is het in de achttiende eeuw ook overgenomen in het Nederlands.
Allochtonen, medelanders en mensen met een migratieachtergrond.
Veranderd taalgebruik zien we ook in deze woordenreeks. Daar waar het gaat om de ander anders te benoemen.
Tot slot: Van ‘dat mag je ook al niet meer zeggen’ naar ‘dat mag je ook zeggen’. Nieuw of anders is niet altijd eng of stom. Geen woordverbod, maar verandering van perspectief.
Conclusie: Taal leeft!
Marc van Oostendorp
Met ongeveer 15 deelnemers was deze workshop zeer geslaagd. Erg leuk was, dat onder de aanwezigen zelf veel dialectsprekers waren. Marc was een enthousiasmerende verteller die graag op vragen van deelnemers inging; er was dan ook veel interactie. Zo gingen er vragen over wanneer we kunnen spreken van een taal of van een dialect, en liet Marc weten niet bang te zijn dat dialecten ooit zullen verdwijnen. Ze zijn immers een onderdeel van onze identiteit.
De dialectenquiz zorgde voor hilariteit en verbazing, en gaf meer inzicht in hoe dialecten met elkaar verbonden zijn. Aan het einde van de workshop bleek dat we nog rustig drie kwartier hadden kunnen doorpraten, maar de tijd was al op. Een mooie en waardevolle aanvulling op het Taalfeest-programma!
Pauze
Fay Lovsky en Laurens Joënsen
Het Taalfeest werd afgesloten met een eclatant optreden van de vermaarde zangeres Fay Lovsky met gitarist Laurens Joënsen. Zij traden ruim drie kwartier op met liedjes die alle een eerbetoon vormden aan de Nederlandse taal. Meeslepende muziek, originele teksten en betoverende zang. Fay Lovsky is een multi-instrumentaliste; zelfs de zingende zaag kent geen geheimen voor haar. Zij zong speelse en cabareteske liedjes, zowel van haar eigen album Eigen Weg als van bijvoorbeeld Drs. P (Goed Nieuws). Ook Laurens Joënsen zong enkele Nederlandse liedjes, bespeelde diverse instrumenten en bleek een uitermate komisch talent te zijn.
Fay Lovsky schreef over dit optreden in de grote bibliotheek: ‘Was een ervaring daar in uw schone zaal met die mooie oplopende bureeltjes met lampjes, wat een schitterend gezicht.’ Ja, een prachtig decor voor een sprankelende voorstelling.
Foto’s Cees Wouda
